Jest to region leżący w północno-wschodnim zakątku Włoch, sąsiadujący z Wenecją Euganejską i graniczący z Austrią i Słowenią. Usytuowanie geograficzne tego obszaru jest na tyle sprzyjające, że lokalnym winiarzom nie brak ducha dążenia do ciągłych ulepszeń i tworzenia autentycznych, cenionych, także poza jego granicami, win gronowych. Różnorodność i stylistyka win friulańskich jest bardzo urozmaicona i wspaniale wzbogaca bogatą i wielokulturową kuchnię regionalną. Wenecja Julijska wyznacza najwyższe standardy nowoczesnych włoskich win, zwłaszcza białych. Uchodzi ona za włoski obszar, najlepszych udoskonaleń enologicznych. Friulijscy winemakerzy, podobnie jak ich słoweńscy koledzy, niemal skrajnie eksperymentujący z metodami produkcji, nie rezygnują z uprawy endemicznych szczepów.

Mówi się, że do osiągnięcia wysokiego poziom jakościowo-technologicznego, przyczyniła się  zaradność i pracowitość winiarzy. Bez tych zalet ciężko byłoby im, na tych nie zawsze spokojnych, kresowych obszarach, wznieść się na wyżyny winiarskie.  Ponadto na ziemiach Wenecji Julijskiej panują korzystne  warunki klimatyczne, które tamtejsi producenci win umieją dobrze wykorzystać. Mieszające się ze sobą masy powietrza, napływające z jednej strony znad Alp, a z drugiej znad Adriatyku, tworzą wyjątkowo sprzyjające warunki uprawy winorośli. Te, które porastają strome górskie tarasy, zwane są ronchi. Ogólnie, winnice we Friuli, zajmują około 19 tys. ha.

Źródło: Diweintaste

W Wenecji julijskiej jest 11 apelacji, w tym dwie z najwyższą DOCG. Wymieniając w kolejności z północy na południe, mamy:

1.            Colli Orientali del Friuli. Apelacja nie wytwarzająca wina najwyższej klasy.

2.            Ramandolo (DOCG). Północny skraj apelacji Colli Orientali del Fruli.

3.            Colli Orientali del Friuli Picolit (DOCG)

4.           Friuli Grave. W niej uprawia się rzadkie szczepy Picolit Nero, Cividin i Ucelet.Z ostatniego  z nich wytwarza się wina słodkie i skoncentrowane.

5.          Collio Goriziano. Tylko 1,5 tys. ha. winnic. Bardzo dobre efekty daje Ribolla Gialla i Friulano wśród białych i Merlot wśród czerwonych odmian.

6.          Friuli Isonzo. Leży na zachód od Gorycji w dolinie rzeki o tej samej nazwie. Te wina są pełne, ekstraktywne i czasami dobrze mineralne (słone nuty). Wina czerwone są lżejsze i wyraźnie owocowe.

7.            Friuli Aquileia

8.            Friuli Annia

9.            Friuli Latisana

10.          Lison-Pramaggiore (auch Venetien)

11.          Carso. Ta apelacja manajwiększy kąt nachylenia winnic. Otacza on port i stolicę regionu Triest. Jest to jeden z najwyżej położonych obszarów winiarskich.  Niesamowite wrażenie robią winnice ulokowane na urwiskach nad Adriatykiem. Wina z tej apelacji (dominują białe) potrafią być wyjątkowe, mineralne, osobliwe, bardzo ekspresyjne i jedyne w swoim rodzaju.

Wszystkie południowe apelacje (Aquilela, Annia, Latisana) to nadmorskie tereny Friuli. Tutaj powstają wina lekkie, bardziej kwasowe z mniejszą zawartością alkoholu. Mówi się, że poziom tych win stale rośnie, zmierzając do wysokiego standardu jakościowego.

Wina nie mieszczące się w regulaminie apelacji butelkowane są w całym kraju jako IGT, często z nazwami Alto Livenza, Delle Venezie lub Venezia Giulia.

 Friuli swą wysoką ocenę, zawdzięcza przede wszystkim białym winom, wyrabianym przeważnie w niewielkich winnicach i gospodarstwach. Zadomowione, popularne szczepy europejskie, nie odbierając klasy i ważności regionalnym odmianom, dają  wspaniałe efekty winifikacyjne. Należą do nich: Sauvignon Blanc, Chardonnay, Pinot Bianco, czy Pinot Grigio. Przez długi czas odmianą dominującą był tutejszy szczep Tocai Friulano, spokrewniony z Sauvignon Vert lub Sauvignonasse. Obecnie dopuszczone jest używanie  tylko nazwy Friulano. Trybunał europejski orzekł, że  słowo Tocai nie może występować w nazwie tego szczepu, by nie mylono go z węgierskim Tokajem, który jest – co ciekawe – nazwą wina, a nie odmiany winorośli. Popularne białe szczepy endemiczne to Malvasia Istriana, Ribolla Gialla, Verduzzo, czy Picolit. Dzięki temu, że potrafią one dać wyjątkowe, oryginalne i bardzo dobrej jakości wina, stają się popularne i wzbudzają zainteresowanie na całym świecie. Niekiedy tworzone są według niekonwencjonalnych metod. Podejmuje się próby fermentacji białych owoców na miazdze gronowej. W taki sposób niektóre białe odmiany dają czerwone wina. W każdym bądź razie, te czy inne eksperymenty, mają potencjał i są udane. W rezultacie powstają kompozycje, które zachwycają, ujmują elegancją i podobają się. Te regionalne odmiany odgrywają we Friuli istotną rolę, a sam region poprzez to zyskuje na znaczeniu.

Styl friulijskich białych win można by określić jako wybitnie świeży i owocowy, z delikatnym smakiem i aromatem, podkreślającym odmianowy charakter szczepu. Nie brakuje tam także win, które zdecydowanie zyskują na głębi i złożoności, w wyniku odpowiedniego kupażowania i dojrzewania. Niektóre z nich potrafią oczarować koncentracją i słodyczą kandyzowanych, czy mocno dojrzałych owoców, typowych dla win z południa.

Wspominając o winach czerwonych, można powiedzieć, że są one przeważnie lekkie i owocowe. Bardzo dobre warunki siedliskowe znalazł tam Merlot, Pinot Nero, Cabernet Franc i Sauvignion. Popularnym rdzennym sortem jest Refosco, znany również jako Terrano. Może ono być produkowane zarówno jako wino lekkie, owocowe, jak i przeznaczone do leżakowania. Jednak najbardziej intrygujący potencjał kryje się być może w szczepach Pignolo i Schioppettino (Ribolla nera). Te wszystkie czerwone szczepy prowokują winiarzy do kupażowej winifikacji mocno zbudowanych i ekstraktywnych, długo dojrzewających win, których jest tam jeszcze niewiele. Ja miałem przyjemność spróbować jednoszczepowe wino Pignolo z 2004 roku z apelacją IGT Collio. To wino zrobiło na mnie wrażenie. Było świetnie owocowe, ekstraktywne, cudownie zharmonizowane smakowo. Jego koncentracja i delikatność współgrała z odczuwalną, a zarazem jakby już prawie wygładzoną taniną.

Rośnie udział win musujących, wyrabianych tu już nie tylko z odmian Pinot i Chardonnay, ale też ze szczepu Ribolla, który daje wspaniałe spumante, wytwarzane zarówno metodą szampańską (tradycyjna metoda fermentacji), jak i Charmat’a (fermentacja w tanku).